Yetiştirici Köşesi

Süt ineklerinde doğum felci problemi Türkiye şartlarında oldukça fazla gözleniyor. Özellikle doğuma 2-3 hafta kala besleme şeklini değiştirmeyen tüm aile tipi ve endüstriyel süt ineği işletmelerde ineklerde değişik derecelerde doğum felci oldukça yaygın olarak gözlenmektedir.

Doğum felci geçiren hayvanın mutlaka yatıp kalkamaması veya serum verdikten sonra düzelmesi şartı bulunmamaktadır. Oysaki, doğum sonrası ayakta olup da kanında kalsiyumu düşük olduğu için yemesi içmesi azalmış ve gizli felç geçiren hayvan sayısı yatarak felç geçiren hayvan sayısından daha fazladır. Bu hayvanlar doğum sonrası yeterince yem yemedikleri için çok sayıda belirti göstermeyen ve düzeltilmesi zor olan hastalığa yakalanıyor.

Ölmez de sağ kalırlarsa çoğunlukla verimlerinin az olmaları veya kızgınlık göstermeleri gecikerek üreme problemleri göstermeleri nedeniyle kesime gönderiliyorlar.

Doğuma yakın dönemde özellikle potasyum ve sodyum oranı yüksek olan yonca ve diğer kaba yemlerle besleme bu problemlere yol açıyor. İç Anadolu Bölgesinde yapılan bir araştırmada toprakların %94.4’ünün potasyum içeriğinin fazla olduğu bulunmuştur (Akın ve Taşova 2019).

“Ülkesel Toprak Bilgi Sistemi” araştırma verilerine göre de Türkiye topraklarının %93.80’i yüksek düzeyde potasyum içermektedir. Bu durumun özellikle ilk biçim ryegrass gibi buğdaygil otları ile kuru yonca yediren işletmeler için geçerli olduğu söylenebilir. Buğdaygil otları da topraktaki potasyumu yoncaya göre daha fazla ve daha hızlı çekmektedirler. 

Dünya çapında bu hastalıklar için yoğun çalışmalar yapan araştırıcılar (Goff ve Horst 1998) yonca üretiminde fazla potasyumlu gübre kullanımı ve aşırı sulama yapılmasının potasyum emilimini artırdığını ileri sürmüşlerdir. Oysa kuru yoncada %2.5’den fazla potasyum bulunmasının bitkinin verimini artırmamakta ve herhangi bir faydası da bulunmamaktadır (Jardon 1997).

REVA NUTRITION tarafından yapılan bir TÜBİTAK Ar-Ge araştırmasında İç Anadolu Bölgesinde 25 farklı süt ineği işletmesinde doğuma 3 hafta kala yedirilen kaba yem kaynaklarında potasyum düzeylerinin verimi teşvik edecek miktarın çok üzerinde olduğu belirlenmiştir. Bu durumun topraktaki potasyum yüksekliğiyle birlikte gübreleme nedeniyle bitkiye potasyum geçişinin artışından kaynaklandığı düşünülmektedir.

Türkiye’de henüz yayınlanan bir araştırmaya (Toprak Çınar ve Şen 2022) göre de doğuma yakın dönemde alınan kan örneklerinde potasyum seviyeleri yüksek olan hayvanlarda doğum sonrası hastalıklar da yüksek olmaktadır.

Topraklarda gübreleme işleminin yakın bir gelecekte düzenlenmesi veya kaba yemlerdeki potasyum/sodyum düzeylerinin sıkı olarak analize tabi tutulmasının zor olacağı bir gerçektir. Bu nedenle doğuma yakın dönemde süt ineklerinin beslenmesi için özel tedbirlerin alınması süt inekçiliğinin sürdürülebilirliği açısından en önemli uygulama olacaktır. Özellikle doğuma 3 haftadan kalmasından itibaren doğuma kadar olan süreçte dünyada yeni uygulamaya başlanan anyonik besleme modellerinin bütün Türkiye’de yaygınlaştırılması elzem ve hayati bir konudur.

KAYNAKLAR

Akın A, Taşova H. (2019) İç Anadolu Bölgesi tarım topraklarının bazı verimlilik parametrelerinin belirlenerek haritalanması. Mediterranean Agricultural Sciences, 32, 1-6.

ÇINAR ZT, Şen İ. (2022) Determination of Potassium Levels in Dairy Cows in the Periparturient Period. Manas Journal of Agriculture Veterinary and Life Sciences, 12 (1), 88-92.

Goff J, Horst R, (1998) Factors to Concentrate on to Prevent Periparturient Disease in the Dairy Cow. Retrieved from the University of Minnesota Digital Conservancy, https://hdl.handle.net/11299/117327.

Jason PW (1997) How Agronomic Practices Affect Mineral Balance For Dairy Cows.

27th California Alfalfa Symposium Visalia, 10-11 December, 115-120, California, USA. 

Prof. Dr. Nurettin GÜLŞEN

Selçuk Üniversitesi Veteriner Fakültesi Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıkları Anabilim Dalı, Konya.