Yetiştirici Köşesi

Türkiye şartlarında yaşanan yaygın kuraklık ve yeterli yem bitkisi yetiştirilememesi bugünlerde kaba yem açığını da artırıyor. Özellikle kıştan çıkışta yetiştiricilerin elinde yeterli mısır silajı veya diğer silajların kalmaması değişik alternatif yaklaşımlara yönelmelerine yol açıyor. Başka bir işletmede basılmış mısır silajının satın alınarak işletmeye getirildikten sonra tekrar siloya basılarak kullanılması da yetiştiricilerimiz tarafından yaygın olarak yapılan uygulamalardan birisi olarak karşımıza çıkıyor. Bu nedenle sahada yetiştiricilerimiz başka yerden satın alınarak tekrar basılmış silajın kullanımı ile ilgili çok soru soruyor.     

Açılarak hava alan silaj tekrar basılır mı veya bu silaj hayvanlara yedirilir mi?

Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesinden Kadir Erten ve Filiz Koç isimli araştırıcılar açılan silajın tekrar basılarak kullanımı hakkında yeni ve güzel bir makale yayınlamışlar1. Ülkemizde oldukça yaygın olarak yapılan uygulamalara benzer olarak kurguladıkları araştırmalarında 150 gün önce basılan mısır silajını açtıktan sonra 24 saat hava almasını sağlayıp tekrar sıkıştırmışlar. Bu silaj 60 gün sonra yeniden açılarak silajdaki değişimleri incelemişler.

Araştırmada sonuç olarak yetiştiricilerin besin madde kayıplarının fazla olması nedeniyle yeniden silolanmış mısır silajlarını satın almaktan kaçınması önerilmiştir. Eğer başka çare yoksa ve çok zorunlu ise kuru madde içeriği %30’dan daha yüksek mısır silajlarının tercih edilmesi tavsiye edilmiştir. Besin madde kayıplarını azaltmak için siloyu açma ve yeniden silolama arası geçen sürenin mümkün olduğunca kısa tutulması gerektiği bildirilmiştir.

Çünkü silaj çok hızlı olarak yeniden basıldığında silajdaki bozulmanın daha az olabileceği bildirilmiştir. Araştırma sonucunda tüm bu önerilere rağmen mısır silajının besin maddelerinde yeniden silolanma sonrası önemli kayıplar yaşandığının ve silaj kalitesini belirten fermentasyon parametrelerinin bozulduğunun unutulmaması gerektiği açık bir şekilde ortaya konulmuştur (Tablo 1).

Tablodan da görülebileceği gibi silajda amonyak azotunun artması proteinin kısmen tahrip ololabileceğini, maya düzeyinin artmasının ise silajın yedirme aşamasında hızlı kızışabileceğini gösterebilir. Bunların dışında özellikle yeniden basılan mısır silajının hem yem kalitesi hem de sindiriminin azaldığı da belirlenmiştir (Tablo 2).

Bu araştırma sonuçları mümkün ise yeniden silolanan silaj yerine fiyatı biraz daha pahalı da olsa paket silaj satın alınmasın mantıklı bir yaklaşım olacağını göstermektedir.  

Kaba yem sıkıntısı çekmemek için yıllık ihtiyaç ve yem çeşitliliği planlaması yapmak gerekiyor

Birçok işletmenin yıllık kaba yem planlamasını yapmadığına şahit olmaktayız. Planlama yapmadığı için kışın sonuyla birlikte silajı veya yoncası bitmekte, kaliteli kaba yem sıkıntısı başlayınca da olmadık çözümler üretmeye çalışmaktadırlar. Bu nedenle işkembeli çiftlik hayvanlarının beslenmesinde gelecek yılın planlanmasının en geç yazın yapılması ve yıllık olarak kaba yemin sağlanması gerekiyor. Bu amaçla aşağıdaki kriterlere dikkat edilmelidir:

-Alınacak silaj kaynaklarının 1 metreküpünün kaç kg geleceğini iyi bilmek gerekiyor. Silaj yapılan her bir kaba yem kaynağının birim hacimdeki yoğunluğu ve kuru maddesi farklıdır. Silaj kaynaklarının metreküpünün kaç kg geldiği Tablo 3’te sunulmuştur2. 

-Silo toprak üstü veya beton olabilir. İşletmenizde bulunan beton silonun “Yükseklik X Genişlik X Derinlik” metre olarak çarpılarak toplam silo hacmi bulunabilir. Bu yolla silonun alacağı silaj metreküp olarak bulunduktan sonra Tablo 3’te verilen birim metreküpteki kaba yem çeşidinin miktarı çarpılarak silonun toplam alacağı silaj miktarı hesaplanabilir.

-Mısır silajının kalitesi ve hayvanlarınızın verim, büyüme veya aldığı canlı ağırlığa göre değişmekle birlikte günlük olarak süt inekleri için 15-20 kg, kurudaki inekler ve düveler için 3-8 kg, besi hayvanlarınız için 3-10 kg, koyun ve keçiler için 1-1.5 kg aralığında silaj yedirebilirsiniz. Bu miktarlar kabaca verilmiştir, besleme stratejinize ve silaj kaynağının sayısına göre büyük farklılıklar gösterebileceği unutulmamalıdır.

-İşletmenizdeki hayvan sayısı veya gelecek sene için planladığınız hayvan sayısı ile günlük ihtiyaçlarını ve bir yıldaki gün sayısı olan 365 ile çarptığınızda kg olarak o silajın yıllık ihtiyacını hesaplayabilirsiniz.

-Maalesef Türkiye şartlarında silaj firesi çok olmaktadır. Tecrübelerime dayalı olarak toplam ihtiyacın %20 daha fazlasının sağlanması gerektiğini söyleyebilirim.

-Mısır silajı bu kadar yüksek miktarlarda yedirilirken baklagil ve buğdaygillerden yapılan silajlar genellikle bu kadar yüksek miktarlarda rasyonlarda kullanılmazlar. 

-Silaj çeşitliliğinin sağlanması, örneğin mısır silajının yanına bir baklagil ya da ryegrass, arpa veya tritikale gibi bir buğdaygil silajının konulması çok faydalı olacaktır. Arının her çiçekten bir bal aldığı gibi kaba yem çeşitliliği de sizin yeminiz-in lezzeti ve kalitesinin yanı sıra hayvanların verimini de artıracaktır. Bunların yanı sıra son dönemlerde 4 veya 5’li buğdaygil ve baklagil otlarının karışımlarından da güzel silajlar yapılmaktadır.  

-Pancar posası veya meyve posalarının silajları da rahatlıkla yapılabilir. Yaparken bunların kuru maddelerini mutlaka artırınız ve faydalı kaynaklar olduğunu unutmayınız. Posa silajlarının lif kaynağı nedeniyle kaba yem olarak etkinliğinin biraz düşük olduğunu unutmayınız. 

Kaba yemler işkembeli hayvanlar için olmazsa olmaz yem kaynaklarıdır. Yani siz silaj ve yonca gibi kaba yemleri yeterince sağlayamazsanız dünyanın en iyi hayvanları sizin de olsa verim alamazsınız. Yeterli ve ucuz süt-et üretimi ile karlı, sağlıklı ve sürdürülebilir bir hayvancılık için öncelik kaba yem temini ve çeşitliliğini sağlama yerine getirilmelidir.

Kaynaklar:

1.Erten, K., & Koç, F. (2023). Yeniden Silolamanın Mısır Silajlarının Fermantasyon Kalitesi ve Yem Değeri Üzerine Etkileri. Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi, 12(2), 1-10.

2.Coşkun, B., Şeker, E., İnal, F. (1997). Yemler ve Teknolojisi. Selçuk Üniversitesi Veteriner Fakültesi Yayınları, Konya.