Yetiştirici Köşesi

Kaba yem sıkıntısının had safhada olduğu ülkemizde yem kaynağı olarak her türlü bitkinin üzerinde durulmaya başlandı. Önceleri sadece enstitüler ve üniversitelerin araştırmalarına konu olan dünyanın değişik bölgelerinden bu bitkileri şimdilerde yetiştiriciler kendileri de denemeye ve sonuçlarını paylaşmaya başladılar. Bu elbette olumlu bir gelişme olarak söylenebilir fakat çoğu yazılı ve görsel basın ile sosyal medyada bu tür bitkiler hakkında öyle abartılı bilgiler veriliyor ki ben de şaşırıyorum, “acaba doğru mu” diye düşünüyorum. Yine de kaba yemler hakkında yetiştiriciler ve çiftçilerimizin duyarlı olması, ziraatını yapmaları ve kendi elde ettikleri sonuçları diğer ilgililerle paylaşmaları hoşuma gitmiyor da değil. 

Son dönemlerde medyada oldukça fazla yer alan ve bize yabancı olan kaba yem bitkilerinden birisi de “Maralfalfa” veya “Dev kralotu” ismiyle anılan bitkidir. Pek çoğumuz bu kaba yem kaynağını duymuş ve görmüş olabiliriz ama bizim için yeni bir bitki olduğu için özelliklerini tam olarak bilemeyebiliriz. Dünya çapında da bu bitki hakkında henüz ayrıntılı olarak bilinmiyor, sadece tropikal Latin Amerika ülkelerinde İspanyolca yapılmış araştırma sonuçları yayınlanmış durumda.  

Genellikle yetiştirilmesi için silajlık mısıra göre daha az su isteği olduğu, daha fazla ot verdiği ve üretiminin kolay olduğu şeklinde yorumlara rastlanılmaktadır. Özellikle su isteğinin daha düşük olması Türkiye şartlarında ileriki günlerde yaşama ihtimali yüksek olan kuraklık durumunda silajlık mısıra alternatif bir kaba yem kaynağı düşüncesini ortaya çıkarmaktadır. 

Maralfalfa her bölgede yetişir mi?

Türkiye’de Ege Eylül Üniversitesi Ziraat Fakültesinde görev yapan Prof. Dr. Hakan GEREN ve çalışma arkadaşları tarafından Maralfalfa üzerine önemli araştırmaların yapıldığı görülmektedir1,2,3. Bu araştırmaların sonuçları özetlenecek olursa:

-Ege gibi kış aylarında don tehlikesi olmayan sahil şeridi iklim şartlarında bir sefer ekim yapıldıktan sonra uzun yıllar verim alınabileceği anlaşılmaktadır.

-Mısıra göre daha az su isteği olduğu, olumsuz koşullara daha dayanıklı olduğu ileri sürülmüştür.

-Nisan ayında ekiminin yapıldığında haziran ayına kadar günde 3 cm’ye yakın uzadığı fakat bundan sonra ekim ayına kadar büyümenin azalarak günlük 1.5-2.5 cm düzeyinde kaldığı görülmüştür.

-Bitkinin yeşil kısımlarının bolluğunda hayvanlar tarafından oldukça sevilerek tüketildiği fakat biçim süresi uzadığında sap gelişimi artması ve kartlaşmaya bağlı olarak tüketim isteğinin azaldığı bildirilmiştir. İyi ve arzu edilen bir ot kalitesi için 60 günde bir biçim yapılması gerektiği belirtilmiştir.

-Ege gibi sahil şeridi iklim şartlarında Maralfalfa tamamen kurutulmuş olsa dekara yaklaşık 300 kg’ın üzerinde kuru ot verimi alındığı bildirilmiştir. Süre uzadıkça boyunun 4 metreyi geçtiği ve verimin arttığı görülmekle birlikte 60 günlük biçim aralığında boyunun yaklaşık 2-3 metre aralığında uzunluğa ulaştığı zaman hasatın yapılmasının daha uygun olduğu anlaşılmaktadır. Burada üreticilerimizin yeşil ot verimi ile hepsi tam kuru yani %100 kuru madde üzerinden hesaplanan verimleri karıştırmamaları gerekir. Bazı üreticiler 100 ton verim alındığını söyleseler de bunun %100 kuru madde hesabına göre miktarı yaklaşık 30 tondur. 

Resim 1. Biçimine yaklaşılan Maralfalfa veya dev kralotu 

Maralfalfa Konya gibi soğuk ve karasal bir iklimde yetişir mi?

Maralfalfanın farklı bölge ve iklimlerde yetiştirilmesine yönelik araştırma sayısı oldukça az. Bu nedenle bilimsel verilerden daha çok halk elinde nasıl yetiştirildiği ve değerlendirildiği daha çok ön plana çıkıyor. Yukarıdaki resimde maralfalfa veya dev kralotu üzerine yoğun zaman harcayan Yüksek Ziraat Mühendisi Oğuz GÜLER ve üretici İsmail bey Adana’nın Ceyhan ilçesinde yetiştirilen ve biçimine 1 hafta kalan dev kral otu tarlasındaki verimi anlatıyorlar (Resim 1). Aşağıdaki resimde ise (Resim 2) maralfalfa işine gönül vermiş ve yatırım yapmış; Konya, Antalya’da yatırımları ve deneme üniteleri olan Mehmet ERDEM isimli yetiştiricimiz ürettiği yeşil ve kırmızı maralfalfayı tanıtmaktadır.

Yetiştiricimiz, Konya’nın Çumra ilçesinde yaptığı denemeler sonucunda maralfalfanın bu bölgede şimdilik kış şartlarında don ihtimali nedeniyle çelik ekimlerinin yıllık olarak yapılmasını öneriyor. Ayrıca yaz aylarına göre nisan ayında ekimin yapılmasının daha iyi verim sağladığı, 60 günde bir yılda iki biçim yapılmasının uygun olduğunu söylerken Akdeniz sahil yöresine benzer şekilde Konya şartlarında da maralfalfa veriminin oldukça iyi olduğunu, su ve bakım ihtiyacının ise az olduğunu ileri sürmektedir.

Resim 2. Konya’da yetiştirilen yeşil ve kırmızı olarak adlandırılan Maralfalfa çeşitleri

Maralfalfanın besin madde düzeyi nasıldır?

Öncelikle Maralfalfa üzerine çok ayrıntılı araştırmaların yapıldığını söyleyemeyeceğim. İnternette bu bitki ile ilgili birçok görüş bulunmakta fakat bunların büyük bölümünün ticari düşüncelerle yazıldığı anlaşılmaktadır. Önümüzde aman aman çok süper bir yem bitkisinden bahsetmemiz mümkün olmamakla birlikte kurak dönemlerde sürekli yeşil yem kaynağı sağlamasının önemli bir özellik olduğu da belirtilmelidir. Yetiştirilme şartlarının kolaylığı, su isteğinin azlığı ve veriminin yüksekliği dışında mısır silajına göre bir üstünlük oluşturduğunu zannetmiyorum.

Aşağıdaki Tablo 1’den de görüleceği gibi mısır silajı hem enerji içeriği yönünden hem de sindirilme yani hayvana yarayışlılık yönünden daha önemli ve avantajlı bir yem bitkisidir. Modern ülkelerde satış aşamasında ticari olarak otların değerinin belirlenmesinde ve yorumlanmasında kullanılan bir analiz parametresi olan “Nisbi Kaba Yem Değeri” Hakan Geren hocanın yaptığı araştırmalarda ortalama 86 ve 97 olarak bulunmuş ve iyi-orta derecede kaliteye sahip bir kaba yem bitkisi olarak bildirilmiştir.

Mısır silajının 30 kg ve üstü süt verimi olan hayvanların ihtiyacını karşılamak için önemli ve olmazsa olmaz bir yem bitkisi iken maralfalfanın daha düşük verime sahip, yeşil yem daha doğrusu lifli yem ihtiyacı olan hayvanlar için daha uygun olduğunu söyleyebilirim. Örneğin yağlanma problemi olan, sütü azalan ve kurudaki inekler ile yaşını geçmiş düveler için iyi bir kaba yem kaynağı olduğu söylenebilir. Resim 3’te de görüleceği gibi süt ineğinin yanı sıra besi hayvanı, koyun ve keçi için de değerli bir kaba yem kaynağı olabilir.

Özellikle ülkemizde nişasta düzeyinin %20-30 aralığında olduğu mısır silajına göre hiç nişasta içermemesi maralfalfanın önemli bir handikabıdır. Yani sütlü hayvanlarınıza maralfalfa yedirecekseniz mısır ve arpa gibi tane yemleri veya enerjisi yüksek fabrika yemlerinin yedirilme miktarını da artırmanız gerekir. Bu durumda mide ekşimesi, düşük süt yağı ve topallık gibi problemlere karşı da önlem almalısınız.  

Maralfalfa en iyi nasıl yedirilir?

Öncelikle pek çok resimde maralfalfanın yeşil halde yedirildiğine rastlamaktayız. Gerçekten de yapısı ve besin madde özellikleri dikkate alındığında yeşil olarak yedirilebilecek güzel bir bitki gibi durmaktadır. Yeşil yem yemeye hasret hayvanlarımız için oldukça güzel bir yeşil yem kaynağı olabilir. Sahada Oğuz Güler tarafından çekilmiş görüntülerde yeşil dev kralotunu iştahla tüketen koyunlar görülmektedir. 

Resim 3. Yeşil halde Maralfalfa veya dev kralotunu iştahla tüketen koyunlar

Yapılan araştırmalar maralfalfanın aynı zamanda iyi bir silaj kaynağı olduğunu da göstermektedir. Bu bitkiden yapılan silajların asitliğini gösteren pH değerleri genellikle 4 civarında bulunmuştur. Bu özellik bitkinin içeriğindeki şeker ve suda çözünen karbonhidrat içeriğinin kaliteli bir silaj yapımı için yeterli olduğunu göstermektedir. Bu nedenle mısır silajına alternatif olarak dev kral otunun ekim ve dikiminin yapılması önerilebilir. Maralfalfa silajına %25 oranında proteinli kaba yemlerin eklenmesiyle de güzel silajların elde edilebileceği bildirilmektedir.

Maralfalfa veya dev kral otu Türkiye açısından yeni olan ve merak uyandıran bir kaba yem kaynağıdır. Esasen Akdeniz veya Ege bölgesi gibi sahil bölgelerinde tek bir ekimle uzun yıllar ürün vereceği anlaşılmakla birlikte kışları sert geçen İç ve Doğu Anadolu gibi bölgelerde yıllık olarak ekilip her yıl iki ürün rahatlıkla alınabilir. Konu hakkında Ziraat Mühendisi uzmanlardan daha ayrıntılı ve geniş bilgiler alınabilir. Bir hayvan besleme uzmanı olarak ise maralfalfanın önümüzdeki yıllarda özellikle sahil yörelerinde bulunan ve yem fiyatlarından mustarip yetiştiricilerimiz için vazgeçilmez bir kaba yem kaynağı olabileceğini söyleyebilirim. 

Kaynaklar

1.Geren, H. (2014). Farklı oranlarda baklagil yembitkileri ile silolanan dev kralotu (Pennisetum hybridum)'nun bazı kalite özellikleri üzerine bir araştırma. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 51(2), 209-217.

2. Geren, H., Kavut, Y. (2015). Effect of different plant densities on the yield and some silage quality characteristics of giant king grass (Pennisetum hybridum) under mediterranean climatic conditions. Turkish Journal of Field Crops, 20(1), 85-91.

3. Geren, H., Kavut, Y., Ünlü H. B. (2020). Effect of different cutting intervals on the forage yield and some silage quality characteristics of giant king grass (Pennisetum hybridum) under Mediterranean climatic conditions. Turkish Journal of Field Crops, 25(1), 1-8.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------

Prof. Dr. Nurettin GÜLŞEN
Selçuk Üniversitesi Veteriner Fakültesi Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıkları Anabilim Dalı, Konya.
https://www.yetistiricisoruyor.com
nurettin@yetistiricisoruyor.com
https://www.facebook.com/yetistiricisoruyor/
https://www.instagram.com/nurettingulsen44/
https://twitter.com/ngulsen